Mια ανοίκεια επίθεση. Απάντηση σε μια, μάλλον, κακοπροαίρετη αναγνώστρια

Αγαπητή Χριστίνα,
Απόφυγα να σου απαντήσω εν θερμώ. Τουλάχιστον αυτό το έχω καταφέρει με τα χρόνια. Να βάζω δηλαδή χαλινάρι στα συναισθήματά μου, να τιθασεύω την παρόρμηση της στιγμής και να ενεργώ με απόλυτη ψυχραιμία. Δεν σου κρύβω πως με σόκαρε η «κριτική» σου γιατί, ειλικρινά σου λέω, μόνο κριτική δεν ήταν. Απαξίωση έβγαζε, εμπάθεια και μηδενισμό τέτοιο, που τελικά δεν μπόρεσα να καταλάβω το γιατί. Καλά, μπήκες σε τόσο κόπο να διαβάσεις το βιβλίο, έγραψες ένα αρκετά μεγάλο κείμενο και δεν βρήκες ούτε ένα θετικό σημείο; Πώς να το εξηγήσω αυτό; Κι αν δεν κατάλαβες ακριβώς τι θέλω να σου πω, θα σου το εξηγήσω σε απλά ελληνικά.

Ας ξεκινήσουμε απ’ αυτό που συμφωνούμε. «Ο πιο ακατάλληλος για να μιλήσει για το έργο του είναι ο ίδιος ο δημιουργός του», γράφεις και με βρίσκεις απόλυτα σύμφωνο. Από κει και πέρα όμως, έβαλες ένα σωρό ζητήματα. Καταρχήν χαρακτήρισες το βιβλίο «εμπορικό» και μάλιστα «από τα χειρότερα του είδους του». Άποψή σου είναι και έχεις κάθε δικαίωμα να την εκφράζεις. Μόνο που δεν δημιουργεί σε κανέναν την υποχρέωση να την πάρει στα σοβαρά.
Εγώ πάλι από τη μεριά μου, σου λέω πως η έκθεση ιδεών σου, μόνο κριτική δεν είναι, γιατί μια τέτοια για να είναι σωστή θα πρέπει να τεκμηριώνεται και να αναφέρεται σε επιμέρους τομείς, όπως γλώσσα, δομή, πλοκή, ιστορία, ικανότητα του συγγραφέα στην περιγραφή, την αφήγηση, τους διαλόγους, να δώσει κάτι τέλος πάντων κι ένα σωρό άλλα όπως του Βασίλη Συμεωνίδη, για παράδειγμα, που χωρίς να «χαϊδεύει αυτιά» δεν είναι μηδενιστική. Οι αφ’ υψηλού αφορισμοί αντίθετα, μόνο κακό κάνουν και εκθέτουν όχι τόσο τον κρινόμενο, όσο τον κριτή.
Θα μπορούσα σ’ αυτό το σημείο μιμούμενος τη λογική σου να αμφισβητήσω την ικανότητά σου να κρίνεις ένα βιβλίο. Δεν το έκανα όμως. Αντίθετα έκρινα αρχικά πως δεν άξιζε καν τον κόπο να ασχοληθώ. Έτσι το μόνο που έκανα ήταν να σε ευχαριστήσω μέσω του Ας εών για τα πολύ κακά σου λόγια.
Επέμενες να με προκαλείς όμως. Βάναυσα. Σαδιστικά μιας και γνώριζες πως με φέρνεις σε δύσκολη θέση αποδίδοντάς μου προθέσεις που δεν μου πέρασαν ποτέ από το μυαλό ή καταλογίζοντάς μου απειρία και ανικανότητα. Ένα από τα δυο. Τίποτα διαφορετικό. Ώσπου είπα : Για κάτσε, δεν μπορεί η Χριστίνα να διεκδικεί το αλάθητο. Αυτό μόνο ο Πάπας το είχε κατακτήσει. Με την πάροδο των αιώνων ωστόσο, όταν ξύπνησαν οι κουτόφραγκοι, που τόσο θαυμάζεις, πάει, του το αφαίρεσαν κι αυτό. Εσύ όμως, όπως φαίνεται, επιμένεις να το διεκδικείς ακόμη. Κι επειδή με προκάλεσες σε διάλογο με επιχειρήματα θέλω να σου θέσω κάποια ερωτήματα: Αλήθεια, τι εννοείς όταν χαρακτηρίζεις κάτι σαν «εμπορικό»; Αν υπονοείς το «φτηνό», τότε λυπάμαι ειλικρινά γιατί είσαι πολύ μακριά από τον τρόπο ζωής, την καθημερινότητα, τους πόθους και τα πάθη αυτού του υπέροχου λαού, που εσύ ειρωνεύεσαι.
Αλήθεια, όλη αυτή η φιλολογία για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία τι υποκρύπτει; Μια κεφαλαιώδη άγνοια για τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα ή έναν ιδιότυπο ρατσισμό ίσως, για τους ατάλαντους έλληνες, σε αντίθεση με τους ταλαντούχους ξένους; Ίσως και να είναι κάτι τέτοιο αφού σνομπάρεις την πλειοψηφία των αναγνωστών που αποτελεί τον «μέσο όρο που διαβάζει “διαγωνίως”» σε αντίθεση μ’ εσένα, ας πούμε, που είσαι «υποψιασμένη». Μήπως όμως αυτό ξεπερνά κατά πολύ τον ανεκτό μέσο όρο και καταντά «ύβρις» με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου; Εκεί πάντως εντάσσονται και τα αφοριστικά «ΓΙΑ ΝΑ», «ΕΠΕΙΔΗ» που βάζεις με κεφαλαία και τα φτηνά μαθήματα. Και κάτι άλλο. Αλήθεια, ποιος είναι αυτός που θα δώσει την άδεια στον άλλο να γράψει;
Μου έκανε ιδιαίτερα κακή εντύπωση η αναφορά σου στο Πολυτεχνείο, που κι αυτό το ευτελίζεις αφού σου «επιτείνει τον βαθμό εμπορικότητας». Δεν γνωρίζω τα βιώματα, τις καταβολές, ούτε την παιδεία σου, αγαπητή Χριστίνα. Εγώ όμως αυτά τα γεγονότα τα έχω ζήσει στο πετσί μου κι ανατριχιάζω όταν τα σκέφτομαι και μόνο. Και βέβαια σέβομαι την αντίθετη άποψη και επιζητώ εναγώνια την καλοπροαίρετη κριτική, ακόμη κι αν αυτή είναι κακή. Αυτή που επισημαίνει αδυναμίες και θα με βοηθήσει στην παραπέρα προσπάθειά μου. Άραγε διέθετε τέτοια στοιχεία η δική σου όμως;
Δεν σου άρεσε το βιβλίο μου; Δεν ήταν του επιπέδου σου; Κι εγώ τι να κάνω τώρα; Να παραγγείλω να το ρίξουν στην πυρά ή να ψάξω μέρος να κρυφτώ; Πληροφοριακά σου αναφέρω όμως πως πάρα πολλοί άλλοι έχουν αντίθετη άποψη από σένα. Γι’ αυτό και «Η Αδελφότης των Στεναγμών» απέσπασε βραβεία σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς με κριτές καθηγητές Πανεπιστημίου. «Ανυποψίαστους αναγνώστες» σύμφωνα με τη θεωρία σου ίσως, εκπροσώπους του «μέσου όρου», καθηγητές Πανεπιστημίου πάντως που διδάσκουν λογοτεχνία. Γι’ αυτό και αρκετοί, άγνωστοι σ’ εμένα, μπήκαν στον κόπο να το προβάλουν, να το παρουσιάσουν και να το σχολιάσουν.
Όλες αυτές τις κριτικές τις έχω ανεβάσει στις «Αθιβολές», και μπορείς εύκολα να τις βρεις «κλικάροντας» πάνω στο εξώφυλλο του βιβλίου. Εκεί που έβαλα και τα σχόλιά σου, παρά το ότι τα θεωρώ άκρως προσβλητικά και επιεικώς απαράδεκτα. Ελπίζω να μου επιτρέψεις να εξακολουθήσω να υπάρχω, να ενεργώ και να γράφω με τον τρόπο που ξέρω. Από τη μεριά μου σου υπόσχομαι να μην ασχοληθώ ξανά με ό,τι κι αν γράψεις. Στο κάτω της γραφής δεν μου ταιριάζει κάτι τέτοιο. Θα εξακολουθήσω ωστόσο να ανεβάζω στις «Αθιβολές» τις απόψεις σου για να μπορεί ο κριτής των πάντων, το αναγνωστικό κοινό, να βγάζει απερίσπαστο τα συμπεράσματά του.
Φιλικά Νίκος Ντακάκης